در جهان ارتباطات امروز، موضوع شبکه های اجتماعی و تاثیری که بر نوجوانان می گذارند بسیار مهم و حائز اهمیت هستند، اما این تنها مسئله ای نیست که نوجوانان با آن درگیر هستند. نوجوانان نیز مانند بزرگسالان با مسائل اجتماعی زیادی روبرو هستند و این درگیری ها زمانی که با تغییرات بدنی و رشد مغزی همراه می شوند، چالش های سخت تری را رقم میزنند و اوضاع زمانی پیچیده تر می شود که تکنولوژی نیز به این موارد اضافه می شود و تمام اینها دلایلی هستند که موجب می شوند؛ نوجوانان امروزی با مسائل اجتماعی جدید و متفاوتی نسبت به والدین شان روبرو شوند.
رسانه های اجتماعی نه تنها امروزه تغییر کرده اند، بلکه اثر بسیار بزرگی بر نحوه ی تعامل نوجوانان با همسالان و حتی علایق آنها ایجاد کرده اند. طبق تحقیقاتی که توسط روانشناس نوجوان صورت گرفته است، نوجوانان به طور متوسط، 8 ساعت از وقت شان را در شبکه های اجتماعی می گذارنند. البته که تمام مشکلات دوران نوجوانی به شبکه های اجتماعی مربوط نمی شود و نوجوانان در بالاترین خطر ابتلا به اوردوز، نداشتن رابطه ی جنسی ایمن و مشکلات جدی تحصیلی نیز قرار دارند. در ادامه به بررسی 10 مورد از مهم ترین مشکلات نوجوانان خواهیم پرداخت که توجه کردن به آنها بسیار مهم هستند.
یک ) شبکه های اجتماعی و نوجوانان
شبکه های اجتماعی به خصوص اینستاگرام یک راه ارتباطی عالی برای نوجوانان هستند، اما این شبکه ها مشکلات خاص خودشان را نیز دارند. برای مثال نوجوانان ممکن است مورد آزار و اذیت قرار بگیرند، احساس شرم پیدا کنند، خود را مقایسه کنند و حس عقب ماندگی پیدا کنند، به روابط دوستی شان آسیب بزنند و در نهایت سلامت روان شان به خطر بیوفتد. تلاش کردن برای مراقبت از فرزندتان بسیار مهم است اما واقعیت این است که هر چه قدر هم که حواس جمع و محتاط باشید، نوجوانان احتمالاً در معرض افراد نادرست، تصاویر ناسالم و محتوای جنسی آنلاین قرار می‌گیرند.
با پیروی از این نکات می توانید به نوجوان خود در استفاده از این فضا کمک کنید:
- در مورد راه های ایمن آنلاین بودن صحبت کنید.
- از کودکتون در مورد شبکه های اجتماعی بپرسید، اینکه چطور وقت میگذرانند؟
- اطلاعات خود را در مورد شبکه های اجتماعی که نوجوان تان استفاده میکند، آپدیت نگه دارید.
- زمان استفاده از شبکه های اجتماعی را برای نوجوان خود محدود کنید.
دو) فشار همسالان در نوجوانی
فشار همسالان آنقدر مهم هست که میتواند بر روی یک نسل اثر بگذارد، گاهی اوقات فشار همسالان موجب می شود تا نوجوان کارهای پر ریسک و خطرناکی انجام دهد که زندگی او را تحت تاثیر قرار دهد، مانند؛ ارسال یک عکس نامناسب، مصرف مواد، قلدری و دعوا کردن، مصرف مشروبات الکی و…
با پیروی از این نکات می توانید به نوجوان خود در برابر فشار همسالان کمک کنید:
- به آنها مهارت “نه” گفتن را بیاموزید.
- به فرزندتان نشان بدهید که انتخاب های امروز او، سازنده ی فردای او هستند.
- با نوجوان خود صحبت کنید که اگر اشتباهی کرد، چه کار کند؟
- به آنها اطمینان دهید که اگر مشکلی پیش بیاید یا نیاز به کمک داشته باشند، میتوانند به شما تکیه کنند.
- نشان دهید که می توانید بدون قضاوت کردن، فقط گوش بدهید.
- راه های سالم برای جبران خسارت یا مشکل را به آنها یاد دهید.
سه) خشونت و پرخاشگری صفحه نمایش
نوجوانان در فیلم های تلویزیونی، شبکه های اجتماعی، بازی های کامپیوتری، موسیقی، پادکست های جنایی شاهد صحنه های ترسناک و رفتارهای منزجزکننده ای خواهند بود که میتوانند بر سلامت روان آنها اثر بگذارند. در طول چند دهه گذشته، مطالعات نشان میدهند که تصاویر خشونت آمیز با فقدان همدلی و رفتار پرخاشگرانه همبستگی مثبت دارند. مطالعات دیگر مشاوران نوجوان نشان داده است که مهمترین عامل در تعیین نحوه برخورد کودکان و نوجوانان با رسانه‌ها، نحوه فکر و عمل والدین آنها می باشد، این جمله به این معناست که خوراک رسانه ای والدین تبدیل به خوراک رسانه ای کودک می شود.
برای محافظت از خشونت صفحه های نمایش به این نکات توجه کنید:
- استفاده از بازی ها یا فیلم هایی که مناسب با سن نوجوان تان نیست را محدود کنید.
- در مورد خطرات محتواهای پرخاشگرانه صحبت کنید و سلامت روان نوجوان تان را منتور و مورد بررسی قرار دهید. (حواستان به اوضاع سلامت روان نوجوان تان باشد.)
- در مورد فواید و مضرات شبکه های اجتماعی صحبت کنید.
- سواد رسانه ای خود را افزایش دهید و به آنها به صورت کاملا عینی نشان دهید که آنچه را که میبینند یا می شنوند چطور بر ذهنیت آنها اثر میگذارد.
چهار) افسردگی در نوجوانان
طبق گزارش موسسه سلامت روان حدود 20% از نوجوانان آمریکایی قبل از رسیدن به سن بزرگسالی، حداقل یک دوره افسردگی را تجربه کرده اند که البته این آمار در ایران به علت مشکلات گوناگونی که وجود دارد، طبیعتا بیشتر نیز هست. زمان زیادی را صرف شبکه های اجتماعی کردن، فرصت انجام ارتباطات حضوری، ورزش کردن و سایر فعالیت های بدنی که می توانند موجب عدم ایجاد افسردگی شوند را محدود میکند. طبق اطلاعات بدست آمده، ترس از دست دادن در این سن بیشتر می شود که موجب افزایش احساس تنهایی و انزوا نیز می شود.
اگر احساس میکنید که نوجوان شما درگیر افسردگی است، انجام این کارها بسیار مفید و مهم هستند:
- اگر نوجوان شما گوشه گیر به نظر می رسد و تغییراتی در اشتها، خواب و عملکرد تحصیلی اش ایجاد شده است، اولین و اصلی ترین کاری که باید انجام دهید، مراجعه به مشاور نوجوان است. اگر نوجوان شما تمایلی به ملاقات حضوری با یک درمانگر ندارد، درمان آنلاین یکی از گزینه هایی است که میتوان به آن فکر کرد.
- به نوجوان تان نشان بدهید که می توانید شنونده ی خوبی باشید و دوست دارید که به حرفهای او گوش بدهید.
- نشان بدهید و ثابت کنید که فرزندتان چقدر برای شما ارزشمند است و هر کاری برای حال خوب او انجام میدهید.
پنج) زورگویی و قلدری در نوجوانی
تقریبا یک نفر از هر چهار نوجوان گزارش می دهند که مورد آزار و اذیت قرار گرفته اند. تحقیقات نشان می دهند که رسانه های اجتماعی به فراگیری قلدری بسیار کمک کرده اند و در واقع، آزار و اذیت اینترنتی جایگزین قلدری حضوری شده است و به یکی از رایج ترین انواع آزار و اذیت در بین نوجوانان تبدیل شده است.
برای محافظت از نوجوانان در برابر قلدری این راهکار ها می توانند مفید باشند:
- با نوجوان خود صحبت کنید که اگر مورد سوء استفاده یا قلدری قرار گرفت چه کارهایی میتواند انجام دهد.
- توجه داشته باشید که کلید طلایی مقابله با قلدری، فعال بودن و دوری از انفعال است.
- با فرزند خود در مورد زمان و چگونگی کمک گرفتن از یک بزرگسال مورد اعتماد صحبت کنید.
- بپذیرید که برای فرزند شما صحبت کردن در مورد اینکه چطور تحقیر شده است، هرگز کار آسانی نیست، پس به آنها فضا دهید.
- به آنها یادآوری کنید که درخواست کمک نشانه ضعف نیست. بلکه نشانه ی شجاعت است.
شش) فعالیت جنسی در نوجوانان
اگر کمی در شبکه های اجتماعی بگردید، متوجه خواهید شد که هر چقدر انکار کنیم و خودمان را مبرا بدانیم، فعالیت جنسی در نوجوانی ممکن است اتفاق بیفتد و نوجوان درگیر مسائلی شود که نیاز به حضور و کمک یک بزرگسال دارد. فعالیت جنسی غیر ایمن در نوجوانی میتواند موجب بارداری، بیماری و عفونت های مقاربتی شوند که نشانگر این موضوع هستند که حتما باید به آنها اهمیت دهیم.
برای محافظت از نوجوان خود در برابر فعالیت جنسی به این موارد توجه کنید:
- با نوجوان خود در مورد رابطه جنسی صحبت کنید و به او اجازه دهید سوال بپرسد.
- به آنها بگویید که می توانند به شما اعتماد کنند و هر سوالی که دارند از شما بپرسند، مگر غیر از این هست که برای محافظت از فرزندمان ابتدا باید برای آنها یک پایگاه امن باشیم؟
- تمام تلاش خود را بکنید تا آنها را شرمنده نکنید.
- در مورد اهمیت پیشگیری و مراقبت جنسی صحبت کنید.
- و سخت ترین مرحله، اگر متوجه شدید که نوجوان تان رابطه جنسی داشته مطمئن شوید که پیشگیری اتفاق افتاده است یا خیر ؟ در این مورد حتما مداخله را جدی بگیرید.
- اگر انجام این موارد برای شما سخت هست، حتما از یک درمانگر نوجوان کمک بگیرید.
هفت) مصرف مواد مخدر در نوجوانی
در دوران نوجوانی به علت فشار همسالان، تسکین استرس های این دوره یا عادی سازی مواد مخدر توسط رسانه ها، نوجوانان ممکن است درگیر مصرف مواد مخدر شوند. برای محافظت و مراقبت از نوجوان بسیار مهم است که به صورت منظم در مورد خطرات مواد مخدر صحبت کنید.
برای مراقبت در برابر مصرف مواد مخدر در نوجوانی، به این موارد توجه کنید:
- به نوجوان خود بگویید که مصرف لحظه ای و موقعیتی در دوران نوجوانی خطر ابتلای درگیری مصرف مواد مخدر در بزرگسالی را افزایش می دهد.
- به او بگویید که اعتیاد چقدر زود و راحت می تواند اتفاق بیفتد و چه خطراتی دارد.
- در مورد اثرات مصرف مواد مخدر بر رشد مغز صحبت کنید.
هشت) مصرف الکل در نوجوانی
بسیاری از نوجوانان، مصرف مشروبات الکی را تجربه ای می بینند که برای یک بار هم که شده حتما باید انجام دهند و اطلاعی ندارند که مصرف الکل خیلی زود می تواند تبدیل به اعتیادی شود که مضرات بسیاری دارد. بسیار مهم است که در مورد خطرات استفاده از الکل در سنین پایین صحبت کنید.
برای محافظت از مصرف الکل در نوجوانی به این موارد توجه کنید:
- در مورد خطرات جدی مصرف الکل آموزش دهید و اشاره کنید که مصرف مشروبات الکی بر روی مغز در حال رشد، اثرات غیر قابل جبرانی خواهد داشت.
- خیلی جدی مخالفت خود را با نوشیدن مشروبات الکی اعلام کنید، نگاه و رفتار شما بر تصمیم گیری نوجوان بسیار اثر گذار است.
- به نوجوان خود اطمینان دهید که اگر اشتباهی کرد، میتواند با شما تماس بگیرد و کمک بخواهد و شما همان فردی هستید که میتواند به او تکیه کند.
نه) چاقی و پرخوری در نوجوانی
کودکان و نوجوانانی که دارای اضافه وزن هستند اغلب مورد هدف قلدرها قرار می‌گیرند و در معرض خطر مشکلات سلامتی مادام‌العمر مانند دیابت، سرطان و بیماری‌های قلبی هستند.
در اینجا چند راه وجود دارد که می توانید از طریق آنها به نوجوان خود کمک کنید:
- نظرسنجی‌ها نشان میدهند که والدین ممکن است نتوانند تشخیص دهند که چه زمانی فرزندشان اضافه وزن دارند. پس بهترین راه این است که از یک متخصص کمک بگیرید و ببینید که سن، قد و وزن نوجوان با هم تناسب دارند یا نیاز به کمک هست؟
- در مسیر کاهش وزن و کمک به سلامتی، در کنار فرزند خود باشید و به او کمک کنید تا این مسیر آسان تر شود.
- از لیبل زدن و ایجاد حس شرم جدا خودداری کنید و بگویید که هدف از کاهش وزن، اولویت دادن به سلامتی است و بین وزن و ارزشمندی او ارتباطی وجود ندارد.
ده) مشکلات تحصیلی در نوجوانی
همانطور که چندین بار در این مقاله به آن اشاره شد، نوجوانی سن پر استرسی است و نوجوان باید تصمیم هایی را بگیرد که آینده ی او را شکل می دهند؛ یکی از این تصمیمات مهم، درس خواندن است. استرس آزمون های مدرسه، آزمون ورود به دانشگاه، رقابت سنگینی که وجود دارد، می توانند فشاری خارج از کنترل به نوجوان وارد کنند. تصور نکنید که فقط افراد خاصی هستند که ترک تحصیل می کنند گاهی اوقات افرادی که در زمینه ی تحصیلی، استعداد زیادی دارند به خاطر فشار زیادی که تحمل میکنند، تصمیم میگرند تا به درس خواندن ادامه ندهند.
در اینجا چند راه وجود دارد که از طریق آنها می توانید به نوجوان خود کمک کنید:
- خود را در جریان مباحث آموزشی و تکالیفی که دارند قرار دهید.
- در صورت نیاز به کمک، حمایت خود را نشان دهید و برای کمک کردن آماده باشید.
- سعی کنید با عدم تاکید زیاد بر نمرات، موفقیت ها و قبولی در دانشگاه، بخشی از فشاری که ممکن است نوجوان با آن مواجه باشد را از بین ببرید.
چطور با فرزند نوجوانم صحبت کنم؟
صحبت کردن در مورد موضوعات سخت، حتما آسون نیست و اگر اشتباهی رخ دهد میتواند موجب ناراحتی و تنش شود. هیچ نوجوانی به یک موعظه ی طولانی و یک طرفه نیاز ندارد و توجه به این نکته بسیار مهم است که استفاده از سوالات مستقیم زیاد و سوالاتی که با “چرا ” شروع میشوند، بحث را به جای خوبی نمی برند اما صحبت کردن با نوجوان خود در مورد مشکلات نوجوانانی نیز چیزی نیست که از آن اجتناب کنید و آنها را نادیده بگیرید. حتی وقتی که به نظر می رسد فرزندتان به شما گوش نمی دهند، بدانید که شما تأثیرگذارترین فرد در زندگی او هستید، پس به آنچه نوجوان تان می گوید خوب گوش دهید. سعی کنید قضاوت را کنار بگذارید، اما انتظارات و نظرات خود را خیلی روشن و واضح بیان کنید. با این نوع برخورد نوجوان شما متوجه میشود که چطور باید رفتار کند و همچنین میداند که اگر اشتباهی رخ دهد، شما کنار او خواهید بود.