غفلت از کودک از منظر بهترین روانشناس کودک چطور تعریف می شود؟

بی توجهی به کودک و غفلت کردن از او یکی از رایج ترین اشکال بدرفتاری با کودک هست. این بی توجهی، می تواند بر سلامت جسمی و روانی کودک تأثیر بگذارد و منجر به پیامدهای نامطلوبِ طولانی مدت شود. غفلت از کودک می تواند ناشی از مسائل و موضوعات پیچیده ای از جمله سلامت روانی والدین، فقر، مصرف مواد مخدر و الکل باشد. به علت مهم بودن این موضوع، در این مقاله قصد داریم تا به بررسی کامل و جامع موضوع غفلت در کودکان بپردازیم.

غفلت از کودک چه معنی دارد؟

قانون فدرال پیشگیری از سوءاستفاده از کودکان (CAPTA) از نظر قانونی، غفلت را اینگونه تعریف میکند: هر گونه رفتار یا اقدامی از سمت والدین یا مراقبین کودک که منجر به آسیب جدی به کودک شود، غفلت تعبیر میشود. بصورت خاص و از نگاه بهترین روانشناس کودک اغلب غفلت از کودکان اینگونه معنا میشود: کوتاهی والدین یا مراقب اصلی کودک در تأمین غذا، سرپناه، لباس، مراقبت‌های پزشکی یا توجه و دلبستگی مورد نیاز کودک تا جایی که سلامت، ایمنی و رفاه کودک با آسیب مواجه شود.

انواع غفلت از کودک

وقتی به یک کودک بی سرپرست یا بد سرپرست فکر می کنید، معمولا چیزی که ممکن است به ذهنتان خطور کند این است که کودکی گرسنه بماند یا غذای درستی نخورد و برای مدت طولانی در خانه تنها بماند. اما باید بدانیم که غفلت انواع و اشکال مختلفی دارد.

غفلت تحصیلی: مانند ثبت نام نکردن کودک در مدرسه، اجازه دادن به کودک برای ترک تحصیل برای چندمین بار، یا نادیده گرفتن نیاز های آموزشی و تحصیلی او.

غفلت احساسی: مانند قرار دادن کودک در معرض خشونت خانگی، یا مصرف مواد مخدر یا از او محبت و حمایت عاطفی نکردن.

غفلت فیزیکی: مانند عدم توجه به نیازهای اولیه کودک مانند بهداشت، لباس، تغذیه، سرپناه و رها کردن کودک.

غفلت پزشکی: مانند انکار بیماری و درد کودک، یا به تاخیر انداختن درمان ضروری یا توصیه شده پزشکی

مراقبت ناکافی: مانند رها کردن کودک در خانه بدون توجه به این موضوع که آیا میتواند از خود مراقبت و محافظت کند؟ محافظت نکردن از کودک در برابر خطرات، یا سپردن کودک به مراقبان بی کفایت.

عوامل خطر برای غفلت از کودک

عموما والدین تلاش میکنند تا والد خوبی باشند و خیلی اوقات نیت نیز خوبی دارند و قصد بی توجهی به کودک خود را ندارند. اما از نگاه بهترین مشاور کودک و مطالعات انجام شده، متأسفانه برخی از والدین نمی توانند به اندازه کافی نیازهای کودک را برآورده کنند. اینکه برای کودک مان، کافی هستیم یا خیر، موضوع بسیار مهمی هست که باید به آن  توجه کنیم.

چه چیزی خطر غفلت از کودک را افزایش می دهد؟

عوامل محیطی: مانند فقر، کمبود حمایت اجتماعی، یا استرس های محیطی.

عوامل کودک: مانند تاخیر های رشدی

عوامل خانوادگی: مانند خانواده های تک والدی، خشونت خانگی، خانواده هایی که تاریخچه خانوادگی ضعیفی دارند، یا استرس خانوادگی

عوامل والدین: مانند؛ بیکاری، درآمد کم، سن مادر، استرس والدین، مسائل سلامتی، بیماری روانی یا مصرف موارد مخدر

چرا غفلت و بی توجهی از کودک اتفاق می افتد؟

گاهی اوقات، غفلت و بی توجهی به کودک، کاملاً غیرعمدی است، مثلا والد جوانی که رشد اولیه کودک خود را درک نمی کند، آگاه نیست که نوزادش چند وقت یکبار نیاز به تغذیه یا تعویض پوشک دارد یا برای مثال، نمی داند که یک کودک ۵ ساله را نباید در خانه تنها بگذارند. مورد دیگر، موضوع سلامت روان یا درگیری با مواد مخدر هست. والدی که درگیر مسائل سلامت روان یا مصرف مواد هست،  نمی تواند بصورت کافی مراقب کودک خود باشند. اما نکته ی مهمی که باید به آن توجه کنیم، این هست که غفلت همیشه نتیجه ی کوتاهی والدین در توجه به نیاز های کودک نیست. گاهی اوقات، دلیل این بی توجهی، مشکلات مالی، حمایت نشدن والد و نبودن پشتیبان برای او و خیلی دلایل دیگر هست، نباید فراموش کنیم که این خانواده ها، نیاز به آموزش و حمایت دارند.

خط قرمز ها و هشدار هایی در مورد غفلت از کودک از منظر بهترین روانشناس کودک

عموما اطرافیان، برای مثال معلم، همسایه یا یک خویشاوند متوجه علائم هشدار دهنده می شوند: مانند کودکی که بسیار کم وزن هست و در مدرسه بسیار غیبت میکند، کودک خردسالی که زمانهای طولانی را در بیرون از خونه به بازی میگذراند، بدون اینکه بزرگسالی مراقبش باشد.

علائمی که می تواند نشان دهنده احتمال نادیده گرفتن کودک از سمت والدین یا مراقبین او باشد. علائم ظاهری، مثلِ غیبت مکرر از مدرسه، بهداشت نامناسب مانند کثیف بودن، لباس کافی نداشتن و پوشیدن لباس نامناسب با توجه به شرایط آب و هوایی موجود. از دیگر علائم میتوان به  انجام ندادن مراقبت های پزشکی، دندانی یا بینایی اشاره کرد که همگی جز علائم هشدار دهنده هستند.

جدا از عوامل ظاهری، دکتر روانشناس کودک می گوید که رفتار خود کودک نیز، بسیار حائز اهمیت هست؛ کودکی که دزدی می‌کند یا برای غذا یا پول گدایی می‌کند، الکل و مواد مخدر مصرف می‌کند یا مدام در خانه تنها هست و این موضوع را مطرح میکند، ممکن است دچار بی‌توجهی قرار گرفته باشد.

اما چه نشانه هایی در والدین، هشدار دهنده هستند؟

والدین یا مراقبینی به اندازه کافی از کودک مراقبت نمیکنند و به مسائل مربوط به کودکشان بی توجه هستند، فارغ از اینکه اون موضوع چقدر اهمیت دارد و رفتار های عجیب و غریب از خود نشان میدهند.

غفلت از کودک چه پیامدی دارد؟

طبق بررسی های صورت گرفته در بهترین مرکز مشاوره شهر تهران غفلت از کودک بر رشد و سلامت عمومی که شامل رشد فیزیکی، روانی، و رفتاری می باشد، اثر میگذارد، حتی اگر کودک از شرایط بد فاصله بگیرد، پیامد آن غفلت تجربه شده، تا بلند مدت باقی خواهد ماند و حتی میتواند، یک عامل خطر بسیار مهم برای مصرف مواد مخدر باشد.

مشکلات بهداشتی و تغذیه

سوء تغذیه و نداشتن تغذیه ی مناسب، می تواند رشد مغز را مختل کند. فقدان واکسیناسیون کافی و مشکلات پزشکی می تواند منجر به انواع بیماری ها شود. تحقیقات نشان میدهد که درصد قابل توجهی از کودکان که مورد غفلت قرار گرفته اند، حتی بعد از  سه سال حذف و تغییر یک مراقبت غفلت گونه، همچنان نیاز به مراقبت بهداشتی اورژانسی دارند و از غفلت اتفاق افتاده رنج میبرند.

نارسایی های شناختی

نبود محرک های شناختی لازم و کافی، می تواند موجب نارسایی های شناختی در کودک شود. کودکان با سابقه غفلت ممکن است مشکلات تحصیلی یا مشکلی در رشد زبان داشته باشند.

مشکلات هیجانی

غفلت از کودک می تواند منجر به مشکلات دلبستگی، عزت نفس و خود ارزشمندی و مشکل در اعتماد به دیگران شود.

مشکلات اجتماعی و رفتاری:

کودکی که مورد غفلت قرار گرفته است، بسیار بیشتر از کودکی که تحت مراقبت بوده، برای داشتن یک رابطه ی سالم تلاش میکند و ممکن است اختلالات رفتاری یا درگیری های اجتماعی زیادی را تجربه کند. تحقیقات نشان میدهد، بیش از نیمی از کسانی که در کودکی مورد بد رفتاری قرار گرفته اند، در جوانی در معرض مصرف مواد مخدر، بزهکاری، فرار از مدرسه یا بارداری ناخواسته قرار گرفته اند.

مرگ

طبق گزارشات وزارت بهداشت آمریکا، تقریبا ۷۵ درصد از کل مرگ های ناشی از بدرفتاری کودکان، به دلیل غفلت بوده است.

درمان یک کودک غفلت زده

از منظر مطالعات بهترین روانشناس کودک اولین هدف در درمان کودکی که مورد بی توجهی قرار گرفته، ایجاد امنیت برای اوست و اطمینان از اینکه این امنیت خدشه دار نمی شود. برای ایجاد این امنیت می توان منابع مورد نیاز خانواده را تامین کرد و به آنها آموزش های کامل و جامع را داد و در برخی اوقات نیز لازم است که سرپرستی کودک با شخص دیگری باشد تا از اون مراقبت کافی صورت بگیرد. بعد از رفع نگرانی و نیازهای فوری، حالا نیاز های کودک ارزیابی میشود تا ببینیم چه نوع مداخله ای برای او مناسب است. برای مثال کودکی که مورد غفلت عاطفی قرار گرفته با کودکی که مورد بی توجهی جسمی قرار گرفته است، نیاز به درمان متفاوتی دارند.