برای اکثر ما اولین شخصی که در دنیا ملاقات میکنیم، مادر است. مادر است که به ما غذا میدهد، لباس می پوشاند و از ما مراقبت میکند. مادر به ما اهمیت میدهد، کمک مان میکند و حامی ما هست. اما همه ی مادران اینگونه رفتار نمی کنند و از لحاظ احساسی یا فیزیکی، در دسترس نیستند. برخی از مادران برای کودک خود امن نیستند و تجربه نکردن امنیت، از سمت مراقب اصلی یعنی مادر، موجب ایجاد زخم های مادری بر تن و جان ما می شود.
منظور از زخم مادری چیست؟
زخم مادری به رابطه ی ویران و آسیب دیده ی کودک و مراقب اصلی او گفته می شود.
زمانی که کودک در حال رشد کردن هست، شکل گیری حس امنیت و هویت او در گرو رابطه ی او با مراقب اولیه اش می باشد. مراقب اولیه می تواند، مادر، پدر یا هر کسی که مسئولیت مراقبت از کودک را بر عهده دارد، باشد. زمانی که مراقب کودک، نیاز های او را میبیند، این دیده شدن، به کودک این آگاهی را میدهد که دوست داشتنی است و در امنیت کامل قرار دارد و اگر بر عکس این موضوع اتفاق بیفتد، کودک باور میکند که دوست داشتنی نیست، جهان ترسناک است و خبری از امنیت هم نیست و او نیز فرد قابل قبولی نیست.
درک زخم مادری
زندگی کردن با زخم مادری، میتواند اثرات بسیار زیاد و قابل توجهی بر اکثر جنبه های زندگی فرد داشته باشد و سلامت روان، روابط شخصی، حس ارزشمندی و حس هویت او را دستخوش مشکلات بسیاری کند. اولین قدم برای التیام زخم های کودکی، درکِ تاثیر آن است. درک و التیام زخم های مادری برای داشتن یک بزرگسالی خوب و همچنین داشتن عزت نفس بالا و تجربه ی حس امنیت، لازم و ضروری است. اینکه ببینید از کجا زخم خورده اید، به شما این آگاهی را می دهد که متوجه شوید باید برای چه چیزی مبارزه کنید.
علائم و نشانه های زخم های کودکی
زخم هایی که بر تن آدمی ایجاد می شوند، تا زمانی که دلیل آنها را پیدا نکنید، درمان نمی شوند. همین قاعده در مورد زخم های روان نیز صادق هستند. به همین دلیل است که اگر با زخم مادری سروکار دارید، شناسایی علائم آنها بسیار مهم است. زخم های مادری می توانند به صورتهای مختلفی ظاهر شوند، اما در ادامه قصد داریم تا به شایع ترین آنها بپردازیم.
عزت نفس پایین
عزت نفس پایین یکی از ویژگی های بارز زخم مادری است. عزت نفس پایین موجب می شوند تا این جملات را مدام با خود تکرار کنید: “من دوست داشتنی نیستم” یا “من یک شکست خورده هستم” و….. علاوه بر این، افرادی که دارای عزت نفس پایینی هستند با خود مراقبتی و شفقت نسبت به خود، مشکل دارند. آنها مدام خود را درگیر ارتباطاتی میکنند که تداعی کننده ی رابطه آنها با مراقب اولیه شان بوده است. برای مثال، اگر مادرشان فردی بوده که از لحاظ احساسی و عاطفی در دسترس نبوده، در روابط عاشقانه شان نیز، درگیر افرادی می شوند که از لحاظ احساسی در دسترس نیستند، چرا که فکر میکنند سزاوار یک رابطه ی امن و احساسی نیستند!
خود گویی منفی
افرادی که دارای زخم مادری هستند، دچار خود گویی های منفی می شوند، این خود گویی ها معمولا از جنس خودگویی هایی است که مادرانشان با خود داشتند و تکرار می کردند. اکثر این خودگویی ها بر ظاهر متمرکز است و فرد بزرگسال مدام با آنها درگیر است و برایش مهم است که از نگاه دیگران چطور به نظر می رسد؟
اختلال در تعیین حد و مرز در روابط
برای افرادی که زخم های مادری دارند، معمول است که نمی توانند در روابط خود حد و مرز تعیین کنند. شایع‌ترین علامتی که نشان میدهد؛ ممکن است فردی زخم مادری برداشته باشد، کشمکش و تعارضات بین فردی است، به این معنی که این افراد، در تعیین حد و مرز، به خصوص در روابط صمیمانه به مشکل می خورند. زخم های مادری، نه تنها بر سلامت خود فرد اثر میگذارد، بلکه بر تعامل او با دیگران نیز اثر گذار هستند. زخم های مادری اثر قابل توجهی بر روابط عاشقانه یا هر نوع رابطه ی صمیمانه ی دیگری دارند، این موضوع به این دلیل است که رابطه ی ما با مادر یا مراقب اصلی اولین نمونه و تصویر ما از چگونه بودن روابط است. به عنوان مثال اگر مادر شما از لحاظ عاطفی در دسترس نبوده است، ممکن است این برخورد را به عنوان یک رفتارِ عادی، تلقی کنید و در روابط تان تکرار کنید و یا اینگونه بودن را در دیگران بپذیرید.
مدام به فکر راضی نگه داشتن دیگران
یکی دیگر از مواردی که بیانگر رابطه ی آسیب دیده ی مادر-کودک است؛ احساس ناامنی عمیق در روابط است. کسی که زخم مادری دارد ممکن است مدام به فکر راضی کردن دیگران باشد و وابستگی بیش از حد، از خود نشان دهد چرا که میخواهد عشق و محبت دیگران را بدست بیاورد.
عواقب ترومای حل نشده:
درک و التیام زخم مادری به معنای یادگیری و درک تأثیر رفتارهای مراقب اولیه بر روان شما هست. به گفته ی روانشناسان و تحقیقات صورت گرفته، رفتار مراقبِ شما ناشی از ضربه های روحی است که او تجربه کرده است. مراقب شما نیز زخم مادری و آسیب های منحصر به فرد خودش را داشته که به شما نیز آنها را منتقل کرده است.
از آنجایی که مادرِ آسیب دیده، نمی تواند نیازهای کودک را منعکس کند، مرزهای مناسب را حفظ کند و/یا نیازهای کودک را برآورده کند، زخم خود را به کودک نیز منتقل می کند و اینگونه می شود که چرخه ی تروما از نسلی به نسلی دیگر حرکت میکند و ترومای بین نسلی ایجاد می شود.
چطور میتوان چرخه ی تروما و زخم های مادری را شکست؟
اگر درگیر تروما و زخم های مادری هستید ، نگران نباشید چرا که با درمان گرفتن، افزایش بینش ، آگاهی و خود مراقبتی می توانید این چرخه را بشکنید و یک رابطه ی سالم واقعی را با خود و یا دیگران تجربه کنید. مسیر گرچه سخت است، اما با شکستن این چرخه، میتوانید نسل سالم تری را بسازید که حتما به سختی آن می ارزد.